Մամուլի
հաղորդագրություն,
10.09.2013թ.
Լրացավ հայ ականավոր ֆիզիկոս Գուրգեն Սահակյանի 100-ամյակը
Այսօր՝
սեպտեմբերի 10-ին,
լրանում է հայ
ականավոր ֆիզիկոս-տեսաբան,
ակադեմիկոս Գուրգեն
Սահակյանի 100-ամյակը:
Նա այն
հազվագյուտ
գիտնականներից
է, ով կարևորագույն
ներդրումներ
է ունեցել
ֆիզիկայի և
աստղաֆիզիկայի
ամենատարբեր
բնագավառներում:
Գուրգեն
Սերոբի
Սահակյանը
ծնվել է 1913թ. սեպտեմբերի
10-ին
Սառնաղբյուր
գյուղում (ներկայումս՝
ՀՀ Շիրակի
մարզում): 1939թ. ավարտել է Երևանի
պետական
համալսարանը
և աշխատանքի
անցել նույն համալսարանում:
1941-1945թթ. մասնակցել
է Հայրենական
մեծ
պատերազմին:
1951-1985-ին եղել է նույն
համալսարանի
տեսական
ֆիզիկայի
ամբիոնի
վարիչ, 1967-1972-ին՝
միաժամանակ ֆիզիկայի
ֆակուլտետի
դեկան: 1950-1962թթ. համատեղությամբ
աշխատել է նաև
Երևանի ֆիզիկայի ինստիտուտում,
իսկ 1962-1970-ին՝
Բյուրականի
աստղադիտարանում:
1963-ին Գուրգեն Սահակյանն արժանացել
է ֆիզ.-մաթ. գիտ.
դոկտորի
գիտական
աստիճանի,
1964-ին՝
պրոֆեսորի
կոչման, 1970-ին
դարձել է
ՀԽՍՀ
գիտության և
տեխնիկայի
վաստակավոր
գործիչ, 1982-ին՝
ՀՀ ԳԱ
ակադեմիկոս:
Սահակյանի
աշխատանքները
վերաբերում
են տարրական
մասնիկների և
տիեզերական
ճառագայթների
ֆիզիկային,
այլասերված
գերխիտ
պլազմայի և
գերխիտ աստղերի
ֆիզիկային,
ձգողության
տեսությանը: Ներմուծել
է
նուկլոնների
ֆորմֆակտորի
գաղափարը, ուսումնասիրել
լիցքերի
բաշխումը
միջուկում,
ցույց տվել,
որ
էլեկտրոնների
առաձգական
ցրումը մեծ
անկյուններով
հնարավորություն
է տալիս հետազոտել
նուկլոնների ներքին
կառուցվածքը: Սահակյանի
և Վիկտոր
Համբարձումյանի
համատեղ աշխատանքների
շնորհիվ
1960-ականների
սկզբին
ստեղծվել է աստղաֆիզիկայի նոր
ուղղություն՝
գերխիտ աստղերի ֆիզիկան:
Նրանք
ապացուցել են, որ
միջուկային և ավելի
մեծ
խտությունների
դեպքում
նյութը
տարրական մասնիկներից
բաղկացած գազ
է, որում
թվապես գերակշռում
են
բարիոնները, և
կառուցել են գերխիտ աստղային գոյաձևերի
մոդելներ: Նրանք հայտնաբերել
են նաև
հարաբերականության
ընդհանուր տեսության
նոր երևույթ՝
զանգվածի
անոմալ պակասորդը:
Այս
արդյունքները
կարևոր
նշանակություն
ունեն գերխիտ երկնային
մարմինների
կոսմոգոնիայի
համար: Հետագա աշխատանքներում Սահակյանը
ցույց է տվել, որ պտտվող
նեյտրոնային
աստղերի
շուրջը կարող
է գոյանալ խիտ
պլազմային
օղակաձև
մագնիսոլորտ, որի
արտաքին եզրը
կարող է լինել
բարձրէներգիական
տիեզերական
ճառագայթման
աղբյուր: Ձգողության
ընդհանրացված
տեսության
վերաբերյալ
կատարած
հետազոտություններում
ենթադրել է,
որ
տիեզերական
ձգողության
հաստատունը
դանդաղ
փոփոխվող
մեծություն է
և
ուսումնասիրել
է այդ
փոփոխությամբ
պայմանավորված
տիեզերաբանական
էֆեկտները:
Կանխատեսել
է փոքր
կարգաթիվ
ունեցող ծանր
միջուկների
իզոբարներում
p- մեզոնների
գոյությունը,
մշակել
այլասերված
պլազմայի
հետևողական
տեսություն՝
միջուկային և
դրանից մեծ
կամ փոքր
խտությունների
դեպքում, և
արտածել
այլասերված աստղային նյութի
վիճակի
հավասարումը:
Նախկինում
ենթադրվող
նեյտրոնացման
էֆեկտի փոխարեն
հաստատել է
պիոնացման էֆեկտը,
ինչպես նաև էլեկտրամիջուկային
պլազմայից
դեպի համատարած
միջուկային
նյութի
վիճակը փուլային
անցման
գոյությունը
(խտության մոտ
500 անգամ
թռիչքով
ուղեկցվող):
Սահակյանը
մեծ ավանդ
ունի
Հայաստանում
տեսական
ֆիզիկայի
զարգացման և
գիտական
կադրերի
պատրաստման
գործում:
Արժանացել է
ՀԽՍՀ ԳԱ
նախագահության
վաստակագրի (1976թ.),
պարգևատրվել
է Կարմիր
աստղի և Ժողովուրդների
բարեկամության
շքանշաններով: Մեծ է Սահակյանի
ավանդը հայ
ֆիզիկոսների
պատրաստման
գործում.
Հայաստանի
բազմաթիվ
մեծատաղանդ
ֆիզիկոսներ
Սահակյանի
աշակերտներն
են եղել: Մի
շարք
դասագրքերի
ու
մենագրությունների
հեղինակ է: Վախճանվել
է 2000թ. մարտի
26-ին Երևանում:
Հայկական
աստղագիտական
ընկերություն